Święto Edukacji Narodowej

 Co roku, 14 października, obchodzimy Święto Edukacji Narodowej, zwane też Dniem Nauczyciela. Jest to rocznica powstania w 1773 r. pierwszego na świecie ministerstwa oświaty – polskiej Komisji Edukacji Narodowej.

Okoliczności powstania KEN
1772 – I rozbiór Polski (traktaty rozbiorowe musiał formalnie zatwierdzić sejm)
1773 – papież rozwiązał Towarzystwo Jezusowe (tzw. zakon jezuitów) dysponujące siecią dobrych szkół katolickich w całej Europie, w tym w Polsce

14 X 1773 sejm rozbiorowy utworzył Komisję Edukacji Narodowej (pierwsze ministerstwo oświaty w Europie) podległą bezpośrednio królowi. Faktycznym liderem KEN był ks. Hugo Kołłątaj.

Zadania KEN
– stworzenie systemu szkół kształcących nowocześnie i w duchu patriotycznym i obywatelskim
– wypełnienie pustki po likwidacji szkół jezuickich i przejście ich majątku

Osiągnięcia KEN
1) reforma systemu szkolnictwa:
– reforma uniwersytetów w Krakowie i Wilnie (seminaria nauczycielskie)
– system szkół średnich na bazie dawnych szkół jezuickich
– szkoły parafialne i prywatne szkoły dla dziewcząt
– nowe programy (historia, historia naturalna, wychowanie fizyczne)
– nauka po polsku zamiast po łacinie
2) nowoczesne podręczniki:
– Towarzystwo do Ksiąg Elementarnych – sekretarz Grzegorz Piramowicz (eksjezuita)
– początki polskiej terminologii w naukach ścisłych
Podręczniki KEN były w użyciu przez cały XIX wiek i na początku II Rzeczypospolitej!
3) rozpoczęcie wymiany kadry nauczycielskiej (zamiast byłych jezuitów)

Reformy KEN zostały wstrzymane w okresie Sejmu Wielkiego; częściowo wznowiono je w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim (przed powstaniem listopadowym).

Idea obchodzenia w Polsce specjalnego święta nauczycieli sięga 1957 r. Wówczas, podczas Światowej Konferencji Nauczycielskiej w Warszawie, zaproponowano, aby 20 listopada stał się Międzynarodowym Dniem Karty Nauczyciela. Ostatecznie zwyciężyła propozycja uczczenia rocznicy powołania Komisji Edukacji Narodowej. Uchwalona w 1972 r. ustawa Karta praw i obowiązków nauczyciela wprowadziła Dzień Nauczyciela obchodzony właśnie 14 października.

W różnych krajach nauczyciele obchodzą swoje święto w różnych dniach. Przykładowo na Tajwanie obchodzone jest ono 28 września w dniu urodzin Konfucjusza, a w Czechach i na Słowacji – 28 marca, czyli w dniu urodzin Jana Amosa Komenskiego – XVII-wiecznego pedagoga, filozofa, reformatora i myśliciela protestanckiego, twórcy i propagatora jednolitego systemu powszechnego nauczania, który zalecał objęcie nauczaniem wszystkich, niezależnie od płci i stanu.

Niezależnie od tego 5 października obchodzony jest Światowy Dzień Nauczyciela (World Teacher’s Day). Międzynarodowe święto zostało proklamowane przez UNESCO w 1994 r. Dzień obchodzony jest dla upamiętnienia rocznicy podpisania 5 października w 1966 r. przez UNESCO i Światową Organizację Pracy “Rekomendacji w sprawie statusu nauczycieli”. Rekomendacja jest podstawowym dokumentem określającym zakres praw i obowiązków nauczycieli w skali globalnej.

W Polsce Światowy Dzień Nauczyciela obchodzony jest głównie przez nauczycieli akademickich, którzy uważają go za swoje święto. (PAP)